Tarım sektöründe ilginç gelişmeler yaşanıyor.
Mesela, yıllık enflasyon oranı yüzde 55 ama gıda ürünleri enflasyonu yüzde yetmişe yaklaşıyor, neden?
Buğday üretiminde ciddi düşüşler var; on yıllardır senelik buğday üretimi yirmi milyon ton dolayında iken geçtiğimiz sene 16 milyon tona düştü, neden?
Üniversite yıllarımda (70’ler) ailemin Şarköy’de bir evi vardı, ben de eski model kaplumbağa arabamla yaz aylarında çok kez İstanbul-Tekirdağ-Şarköy yolunda araba kullanırdım, göz alabildiğine ayçiçeği tarlaları içinden geçerken şimdi o tarlalar çok azalmış, Türkiye ayçiçeği ithalatı peşinde, neden?
Eurostat’a göre Türkiye Avrupa ülkeleri içinde kişi başına en az kırmızı et, tavuk ve balık tüketen ülke; Makedonya, Arnavutluk, Bulgaristan bizden iyi durumda, neden?
Bu sorulara tarımda yaşanan başka sorunlarla beraber yanıt vermek lazım.
Bugünkü yazımda, başkaları da gelebilir tarım üzerine, ben de yanıt arayacağım.
Bizde bir mesele vardır, bu sorunlarla uğraşırken mukayeseli verilere pek itibar etmeyiz, başka ülkelerde bu konularda neler yaşanıyor pek ilgilenmeyiz ama bu alışkanlık sorulara doğru yanıtlar üretmeye de büyük ölçüde engeldir.
Epey bir süredir Fransa’da yaşıyorum, Fransız ekonomisini INSEE üzerinden (bizim TÜİK’in çok niteliklisi) izlemeye çalışıyorum, bugün de Fransa tarımı üzerine yayınlanmış verileri büyüklükleri bir gazete yazısında gerekebileceği ölçüde yuvarlayarak aktaracağım.
Tarım ekonomisinin genel ekonomi içinde farklı bir yeri var, bu özellik azalmakla beraber ölçeğe göre hala azalan maliyetlerle çalışan bir sektör tarım; bu konuyu iyi anlamadan tarımsal sorunlara çözüm arayışında olmak zorlaşıyor, bunu da hatırlatmak istedim geçerken.
Fransa coğrafyasının yaklaşık yarısı tarım alanı olarak kullanılıyor.
1970 senesinde tarım alanları toplam olarak otuz milyon hektar iken 2020 senesinde ancak 27 milyona düşmüş, başka bir ifade ile de adeta sabit kalmış.
Ancak, tarım işletmeleri sayısında belirgin bir azalma var, tarım işletme sayısı 2010 ve 2020 seneleri arasında yüzde 21 azalmış, toplam tarım işletmesi sayısı 2010 senesinde 490 bin iken 2020 senesinde 389 bine düşmüş; uzun bir süredir her sene tarım işletmeleri sayısı yüzde 2.3 oranında azalıyormuş Fransa’da.
İlginç ve çok önemli bir trend ortaya çıkıyor bu tablodan, Türkiye tarımı ile bu noktayı karşılaştırmak lazım bir yazıda.
Başka bir ifade ile, tarımsal toplam alan adeta sabit kalırken işletme sayısı azalıyor, 2020 itibariyle ortalama tarım işletme büyüklüğü 70 hektar.
İşletme sayısı 1970’de 1 milyon 600 bin imiş, 2020’de yuvarlak olarak dört yüz bin, yani işletme sayısı aynı tarımsal alan dahilinde dört kat azalmış.
Fransa tarımında nadas konusu da çok önde ama buna rağmen yaklaşık yetmiş hektara varan tarımsal işletme büyüklüğü ile Avrupa’da tarımsal yapısı verimli bir ülke Fransa; ancak, ABD tarımı Fransa’dan kat kat daha verimli, ortalama tarımsal işletme büyüklüğü üç yüz hektarı geçiyor.
Bu ölçeğe göre artan verimlilik meselesi mülkiyet anlamında arazi toplulaştırmalarını da gerektiriyor, tarım miras hukukunda değişiklikler de olabilir ama konu etkin kooperatiflerle de, mülkiyet meselesine girmeden de çözülebilir, yeter ki meseleyi görelim ve samimi bir arayışı içinde olalım.
İşletmelerin ortalama büyüklüğü arttıkça senelik işletme cirosu iki yüz elli bin avronun üzerine çıkarken, işletme alanı küçük olanlarında senelik yirmi beş bin avro dolayına inebiliyor.
Fransa tarımının önemli bir sorunu işletme çalışanının, kadın ya da erkek, yaş sorunu; yaklaşık dört yüz bin işletme içinde 106 bininin, işletme sahibi diyelim, yaşı 60’ın üzerinde; sadece 70 bininin yaşı kırkın altında.
Tarımsal istihdam konusu da ilginç bir gelişim gösteriyor.
Fransa’da 1982 senesinde toplam istihdamın yüzde 7.1’i tarım istihdamı iken, 2020 senesinde tarımsal istihdamın toplam istihdam içinde payı yüzde 1.5’e kadar düşmüş bulunuyor.
Fransa’da toplam istihdam 28 milyon dolayında, tarımsal istihdam da beş yüz bin tarım çalışanının epey altına düşmüş durumda.
Ancak 2020 itibariyle söz konusu yaklaşık dört yüz elli bin tarım çalışanı yaklaşık 81 milyar avro tarımsal üretim gerçekleştiriyorlar iken, Türkiye’de beş milyon tarım çalışanı (!!!) var ama tarımsal üretimimiz 56 milyar avro düzeyinde.
Neden?
Bu yazıya devam edeceğim.
