Türkiye basın özgürlüğünde Belarus sayesinde 180 ülke içerisinde 153. sıraya yükseldi
ARTI GERÇEK- Uluslararası Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü (RSF), 2021 Basın Özgürlüğü Endeksi’ni yayımladı. Geçen yıl 154. sırada olan Türkiye, Belarus’un sırasını alması nedeniyle basın özgürlüğünde 153. sırada yer aldı. Sıralamaya giren 180 ülke bulunuyor.
RSF Genel Sekreteri Christophe Deloire, "Gazetecilik dezenformasyona karşı en etkili aşı olsa da, haber üretimi ve iletimi ne yazık ki çoğu kez politik, ekonomik, teknolojik ve bazen de kültürel aktörlerce engelleniyor. Gazetecilik, dezenformasyonun dijital platformlar ve sosyal ağlar üzerinden hızlı yayılımına karşı, kamuoyu tartışmasının doğrulanmış bilgi çeşitliliğine dayanması için başlıca güvencedir" dedi.
İlk kez 2002 yılında yayımlanan çalışmada Türkiye 99. sıradaydı. Gelinen durum yıllar içerisinde Türkiye’de basın özgürlüğünün geldiği noktayı gösteriyor. Endeks, 180 ülkede medyada çoğulculuk, medya ortamı ve bağımsızlığı, oto-sansür ve habere yönelik müdahaleler, yasal çerçeve, şeffaflık, altyapı ve ihlaller gibi onlarca parametrenin katsayı temelinde sıralamaya dönüştürülmesi ile hazırlanıyor.
Söz konusu çalışmada Türkiye için, "Avrupa Birliği üyelik müzakereleri ilerledikçe çelişkili bir şekilde RSF Endeksi’nde gerileme gösteren Türkiye, 2016’da 151, 2017’de 155, 2018 ve 2019’da 157, 2020’de de 154. Sırada gösterilmişti. Son iki yılda sıralamada Türkiye açısından gözlenen "ilerleme", Türkiye’in önünde yer alan ülkelerde basın özgürlüğü şartlarının daha da ağırlaşmasına karşılık Türkiye’de reform düzenlemelerinin ardından gazetecilerin tahliye edilmesi ve geçmişe göre tutuklamaya değil adli kontrole ağırlık verilmesiyle açıklanıyor. Bu durumda 2021 Endeksi’nde 153. sıraya yükselen Türkiye, Cumhurbaşkanı sonuçlarına yönelik kitlesel eylemler sırasında habercilere yönelik uygulanan eşine az rastlanır ağır baskılar nedeniyle beş basamak birden gerileyen Belarus’un (158) yerine yerleşmiş oldu" ifadeleri kullanıldı.
RSF Türkiye’nin söz konusu ‘iyileşmelere’ rağmen neden hala en gerilerde bulunduğunu; "Ancak, yargı bağımsızlığa dair ağır sorunlar, habercilere yönelik keyfi tutuklamalar, online haberciliğe yönelik ağır müdahaleler, eleştirel haberciliği hedef alan idari yaptırımlar ve gazetecilere karşı cezasız kalan şiddet Türkiye’ye dair temel sorunlar olarak sıralamada etkili oldu" şeklinde açıkladı.
AVRUPA'DA GERİLEME
Fakat gazeteciliğin yapılmasına ilişkin sorunlar sadece Türkiye’ye özgü değil. RSF, gazeteciliğin dünyanın yüzde 73’ünde yani 130 ülkesinde kısmi ve ağır kısıtlamalar altında yapılabildiğini söyledi.
"Gazetecilik, Dezenformasyonun Aşısı" başlıklı bildiri ile duyurulan Endeks’te Kuzey Avrupa ülkeleri yine basın özgürlüğünde ilk sıraları aldı. Fakat Avrupa genelinde gerilemenin olduğu kaydedildi. Sıralamanın ilk üçü Norveç, Finlandiya ve İsveç oldu.
Avrupa’daki genel gerileme ise şu şekilde aktarıldı:
"Örneğin, Almanya (13) Coronavirus ortamında aşı karşıtı veya komplocu grupların eylemleri sırasında onlarca gazetecinin saldırıya uğraması nedeniyle iki sıra geriledi. Fransa 34, İtalya 41, Polonya 64 (-2), Yunanistan 70 (-5), Sırbistan 93, Bulgaristan 112. Sırada (-1) yer aldı."
KITALARA GÖRE BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ
RSF açıklamasında öne çıkan satır başları ise şu şekilde:
"Avrupa, habercilere yönelik şiddette artış yaşanmasına karşın basın özgürlüğüyle en uyumlu kıta olarak kaldı. Diğer yandan, Avrupa Birliği’nin temel haklar için getirdiği koruma mekanizmaları, Viktor Orban rejiminin Macaristan’da medyaya el koymasına çözüm getirmede ve diğer bazı Orta Avrupa ülkelerinin özgürlük karşısı müdahalelerini durdurmada gecikiyor.
Avrupa gibi basın özgürlüğüyle uyumlu olsa da son yılda gerileme gösteren bir başka kıta da Amerika (Kuzey ve Güney) oldu. ABD’de (44) Başkan Donald Trump’un son bir yılı, gazetecilere yönelik şiddeti (RSF’nin partner örgütü US Press Freedom Tracker’e göre 400’ü aşkın gazeteci saldırıya uğradı, 130’u gözaltına alındı) rekor seviyelere taşıdı.
TANZANYA'DA PANDEMİ HABERCİLİĞİ YASAKLANMIŞTI
İhlaller bakımından Afrika kıtası, özellikle Coronavirus ortamında gazetecilere yönelik şiddetle öne çıktı. Tanzanya’da (124) Coronavirus’ü ‘Batılıların komplosu’ olarak gösteren ve ondan ‘dua yoluyla kurtuldukları’nı iddia eden Cumhurbaşkanı John Magufuli, Mart’ta vefat edene kadar pandemi haberciliğini yasaklamıştı.
Doğu Avrupa ve Orta Asya (EEAC), bölgesel düzeyde sondan ikinci konumda yer alırken Asya Pasifik bölgesinde "sansür" virüsü Çin’in (177) ötesine yayılma gösterdi: Pekin’in dayattığı ulusal güvenlik yasası Hong Kong’da (80) gazetecilik üzerinde ciddi bir tehdit oluşturuyor. Bölgesel sıralamada son sırada yer alan ve pandemi şartlarının haberciliği boğmak için fırsata dönüştürüldüğü Ortadoğu ve Kuzey Afrika (MENA) Bölgesi’nde Cezayir 146, Fas 136, Suudi Arabistan 170, Mısır 166 ve Suriye 173. Sırada gösterildi."
